Niska emisja w Polsce i Europie

 Polska jest krajem, w którym produkcja energii elektrycznej oraz ciepła w większości oparta jest o spalanie węgla.

W przypadku małych kotłów domowych, służących do ogrzewania w sektorze komunalnym i mieszkaniowym, ponad 70 proc. budynków wykorzystuje kotły i piece węglowe.

Rocznie w Polsce spala się w nich około 8,6 mln ton węgla i 3,9 mln ton miału węglowego. Niestety, w większości kotły i piece te są nadal urządzeniami starej generacji, o niskiej sprawności energetycznej oraz wysokich wskaźnikach emisji zanieczyszczeń.

Właśnie dlatego małe instalacje kotłowe są drugim, co do ilości, producentem zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery w Polsce i pierwszym pod względem emisji pyłu (PM10).

Struktura emisji zanieczyszczeń z głównych sektorów gospodarki w Polsce 2009 [Źródło: MŚ]

 

Małe instalacje kotłowe w Polsce odpowiadają również za emisję ponad 60 proc. tlenku węgla i prawie 50 proc. pyłów. Dodatkowo, w polskich przydomowych piecach i kotłach powstaje ponad 87 proc. emitowanych do atmosfery wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych i ponad 50 proc. dioksyn czy furanów, które charakteryzują się wysoką toksycznością.

Małe kotłownie odpowiadaja też za 65 proc. emisji toksycznego metalu ciężkiego jakim jest kadm oraz 30 proc. emisji ołowiu.

Jakość powietrza ma decydujące znaczenie dla stanu środowiska naturalnego. Wprowadzane do atmosfery zanieczyszczenia nie tylko wpływają na jakość powietrza, ale oddziałują również na pozostałe elementy środowiska: glebę i wodę.

Z raportów Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska dotyczącego oceny jakości powietrza w Polsce wynika, że przekraczanie dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń w powietrzu, ze względu na kryterium jakim jest ochrona zdrowia, dotyczy głównie pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu zaliczanego do WWA. Należy przy tym zaznaczyć, że pył PM10 jest nośnikiem takich substancji toksycznych jak WWA (w tym  benzo(a)piren) oraz kadm i ołów.

Przekroczenie stężeń tych substancji występuje głównie w sezonie zimowym. Według GIOŚ. za taki stan rzeczy w 70 proc. odpowiada ogrzewanie budynków przez małe kotły na paliwa stałe, a tylko w kilkunastu procentach duża energetyka i transport.

Na rysunku poniżej przedstawiono klasyfikacje stref dla pyłu PM10. W klasyfikacji wynikowej żadna ze stref w Polsce nie uzyskała klasy 1, a tylko jednej strefie – miastu Koszalin, przypisano klasę 2. Aż 83% stref w kraju uzyskało klasę 3b. Klasa 2 oznacza że na terenie strefy występowały stężenia zanieczyszczenia powyżej wartości dolnego progu oszacowania lecz nie przekraczające wartości górnego progu oszacowania. Klasa 3b oznacza, że na terenie strefy rejestrowane były stężenia zanieczyszczenia powyżej wartości górnego progu oszacowania i jednocześnie powyżej wartości poziomów dopuszczalnych.

 

Klasyfikacja stref w Polsce dla pyłu zawieszonego (PM10) na podstawie pięcioletniej oceny jakości powietrza wykonanej w 2010 roku
(klasa wynikowa, ochrona zdrowia) [Źródło: GIOŚ]

 

Benzo(a)piren jest kolejnym, obok pyłu PM10, zanieczyszczeniem, dla którego zdecydowana większość stref (ok. 89%) uzyskała w ramach oceny pięcioletniej klasę 3. Cztery strefy zaliczono do klasy 2, a tylko jednej, znajdującej się w województwie podlaskim, przypisano klasę 1, która oznacza, że na terenie strefy nie przekroczono wartości dolnego progu oszacowania.

Klasyfikacja stref w Polsce dla benzo(?)pirenu na podstawie pięcioletniej oceny jakości powietrza wykonanej w 2010 roku
(klasa wynikowa, ochrona zdrowia) [Źródło: GIOŚ]

 

Jakosć powietrza może jednak znacząco różnić sie od danych Inspektoratu Ochrony Środowiska. Związane jest to z umieszczeniem stacji pomiaru stężeń zanieczyszczeń. Badania wykazują bowiem, że bardzo wysokie steżenia tlenku węgla oraz tlenków siarki wystepują na obszarach bardzo zaludnionych, gdzie znajduje się duża liczba źródeł niskiej emisji takich jak kotły i piece węglowe. Z różnych względów stacje kontrolne budowane są jednak poza tego typu osiedlami w związku z czym nie odnotowuje się przekroczenia stężeń dopuszczalnych.

W porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej, Polska jest jednym z największych producentów zwiazków szkodliwych pochodzacych ze spalania paliw w małych instalacjach kotłowych.

Wśród 10 europejskich miast posiadających najgorszą jakość powietrza aż 6 leży w Polsce. Są to: Kraków, Nowy Sącz, Gliwice, Zabrze, Sosnowiec i Katowice.

Na poniższej mapie przestawiamy przykładowe zanotowane stężenia benzo(a)pirenu w Europie. Kolor brązowy oznacza najwyższe (przekroczone) stężenia tej substancji, kolor zielony – najniższe. Polska jest zdecydowanym liderem, jeśli chodzi o ilość emitowanego pyłu i związanego z nim b(a)p.

Zanotowane stężenia benzo(a)pirenu w Europie. Punkty okrągłe – benzo(a)piren zwiazany z pyłem PM10,
punkty trójkątne benzo(a)piren nie zwiazany z pyłem [Źródło: EEA]

 
 

W części miast istnieje możliwość podłączenia domowego układu centralnego ogrzewania do miejskiej sieci ciepłowniczej.

Takie rozwiązanie niesie ze sobą szereg korzyści, w tym:

• Ograniczenie emisji zanieczyszczeń związane z regularną kontrolą dużych kotłów ciepłowniczych i dotyczących ich ograniczeń emisyjnych;
• Polepszenie jakości powietrza w pobliżu osiedli mieszkalnych;
• Brak konieczności nadzoru nad procesem spalania w kotle domowym, a tym samym brak zagrożeń związanych z nieodpowiednim spalaniem;
• Brak możliwości spalania śmieci.